Śnieć cuchnąca, wywoływana przez grzyba Tilletia foetida (syn. Tilletia caries), to poważna choroba zbóż, szczególnie pszenicy. Choć obecnie występuje rzadziej niż dawniej, nadal stanowi zagrożenie – zwłaszcza w gospodarstwach ekologicznych i przy użyciu niekwalifikowanego materiału siewnego. W pszenicy jarej, mimo krótszego okresu wegetacji, może powodować znaczne straty. Poniżej przedstawiono najważniejsze informacje o chorobie oraz sposoby jej skutecznego zwalczania.
Spis Treści
Objawy choroby
Śnieć cuchnąca rozwija się w roślinie od momentu kiełkowania, jednak objawy widoczne są dopiero w fazie dojrzewania. Zamiast ziarniaków w kłosie pojawiają się kuliste, szare lub brunatne przetrwalniki – tzw. buntki. Po ich rozgnieceniu wydobywa się charakterystyczny, nieprzyjemny zapach przypominający zgniłą rybę – to właśnie od niego pochodzi nazwa choroby. W skrajnych przypadkach dochodzi do masowego porażenia kłosów, a cały plon staje się bezużyteczny.
Znaczenie gospodarcze
Ziarno porażone przez śnieć cuchnącą:
- ma obniżoną jakość,
- nie nadaje się do spożycia ani na materiał siewny,
- zanieczyszcza maszyny i glebę zarodnikami,
- może obniżyć plon nawet o 30%.
Warunki rozwoju choroby
Infekcja następuje głównie poprzez zakażone ziarno siewne. Warunki sprzyjające rozwojowi to:
- użycie niezaprawionego, zainfekowanego materiału siewnego,
- siew pszenicy po pszenicy (monokultura),
- sucha gleba w czasie kiełkowania,
- brak odpowiednich praktyk higienicznych przy maszynach i przechowywaniu ziarna.
Metody zwalczania śnieci cuchnącej
- Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego
Ziarno powinno pochodzić z pewnego źródła i być wolne od przetrwalników śnieci. - Zaprawianie nasion fungicydami
To najskuteczniejsza forma ochrony. Zalecane substancje czynne to m.in. tritikonazol, tebukonazol czy prochloraz. Zaprawianie eliminuje zarodniki znajdujące się na powierzchni i wewnątrz ziarna. Skuteczny może okazać się fungicyd Flutrix 050 FS - Płodozmian
Unikanie uprawy pszenicy po sobie lub po innych zbożach zmniejsza presję patogenu w glebie. - Czyszczenie sprzętu rolniczego
Kombajny, siewniki, magazyny i transport powinny być regularnie czyszczone, by nie przenosić zarodników grzyba. - Metody termiczne i fizyczne (w ekologii)
W rolnictwie ekologicznym możliwe jest stosowanie metod takich jak ogrzewanie ziarna (np. 50–55°C przez kilkanaście minut), które niszczą zarodniki bez użycia chemii.
Podsumowanie
Śnieć cuchnąca, mimo ograniczonego występowania, wciąż może powodować duże szkody w uprawach pszenicy jarej. Kluczowa jest profilaktyka: zdrowy materiał siewny, skuteczne zaprawianie oraz właściwy płodozmian. Zastosowanie tych metod nie tylko ogranicza ryzyko porażenia, ale również chroni jakość i wartość plonu.
